Çocuk Odaklı Şehir Haritası Nasıl Kullanılır
Çocuk Odaklı Şehir web sitesi, belirlenen kentlerde çocuklara yönelik hizmetlerin mahalle ölçeğindeki ihtiyaçlarla ne kadar örtüştüğünü incelemeye olanak sağlayan haritalardan oluşuyor. Bu haritaların neler anlattığı ve nasıl kullanılacağı hakkında detaylı bilgileri aşağıda inceleyebilirsiniz. Ayrıca, bu sayfanın en üstünde yer alan Kaynaklar sekmesi altındaki Veri Kütüphanesi bölümünden haritaları oluşturan veri setlerini ve Yayınlar bölümünden hazırlanan raporları indirebilirsiniz. Haritalarla ilgili bize İletişim bölümündeki formu doldurarak ulaşabilirsiniz.
Cocukodaklisehir.org adresi açıldığında karşınıza çıkan bu haritalar, İstanbul geneli ile Fatih ve Sultanbeyli ilçeleri için hazırlandı. Haritalar ekranında başlangıçta İstanbul geneli için hazırlanan haritalar görüntülenmekte. Harita listesinden incelemek istediğiniz katmanı aratabilir veya doğrudan seçim yapabilirsiniz, katmanları değiştirirken ekranınızda açık olan katmanın başlığına tıklayarak katmanı kapattıktan sonra incelemek istediğiniz diğer başlığa tıklayarak yeni katmanı açabilirsiniz. İlçeler için hazırlanan haritaları incelemek için ise ekranın üstünde bulunan turuncu butonlardan ilçe ve harita seçimi yaptıktan sonra bu işlemleri yapabilirsiniz. Harita açıldıktan sonra ekranda beliren lejant sayesinde, haritadaki renklerin neye karşılık geldiğini inceleyebilir ve böylece mahallelerin özellikleri hakkında bilgi edinebilirsiniz. Haritalarda yalnızca yerleşim alanları renklendirildi, ekranda açık gri renkte kalan alanlar “ormanlar, sanayi bölgeleri, sit alanları” gibi yerleşik nüfusu bulunmayan bölgeler. Renklendirilmiş mahallelere tıkladığınızda ise mahalle hakkında bilgi veren künye açılıyor. Haritada belirli bir alanı daha yakından veya uzaktan görmek için ekranda e bulunan + / - tuşlarını kullanabilir veya yakınlaştırmak istediğiniz alana çift tıklayabilirsiniz. Varsayılan harita görünümüne geri dönmek için EV ikonunu kullanabilirsiniz. İstanbul’un mahallelerinde “yaşa göre çocuk nüfus oranı, eğitim durumu, resmî okulların kapasiteleri, ortalama sokak emlak rayiç bedeli” gibi göstergeler üzerinden çocuk nüfusun ihtiyaçlarını sorgulamaya yardımcı olmayı hedefleyen bu alansal haritalar “Yaşa Göre Çocuk Oranları, İstanbul’da Çocuk Nüfus Oranları Sentez Haritaları, Eğitim Durumları Haritaları, Okullara Erişim Haritaları, Yaş-Rayiç Bedel Sentez Haritası” ana kategorileri için ayrı ayrı oluşturuldu. Bu harita türleri hakkındaki detaylara ilgili sorulardan ulaşabilirsiniz.
Hem İstanbul geneli hem de Fatih ve Sultanbeyli ilçeleri için hazırlanan bu haritalar, TÜİK’in 2022 yılı yaş verisi üzerinden 0-4, 5-9, 10-14 ve 15-19 yaş çocuk nüfusunun tüm il veya ilçedeki 0-4, 5-9, 10-14 ve 15-19 yaş çocuk nüfusuna oranlarını gösteren kümeleme analizleridir. Bu haritalar “İstanbul’un hangi mahallelerinde 0-4 yaş çocuk nüfus oranı il ortalamasından daha yüksek?”, “Fatih’in hangi mahallelerinde 15-19 yaş çocuk nüfus oranı ilçe ortalamasından daha düşük?” gibi sorulara cevap verir.
İstanbul geneli için hazırlanan kümeleme analizlerinin Çoklu Mütekabiliyet Analiz yöntemiyle sentezlenmesiyle oluşturulan bu haritalar yaşa göre mahallelerde istatiksel açıdan anlamlı yoğunluk sergileyen hem toplam çocuk nüfusunu hem de kız ve oğlan çocuk nüfusunu ayrı ayrı gösterir. Bu haritalar “Mahallemde hangi yaş grubundaki çocuk nüfus İstanbul il ortalamasından daha yoğun?”, “İstanbul’da hangi mahallelerde 0-4 yaş kız çocuk nüfusu il ortalamasından daha yoğun?” gibi sorulara cevap verir.
TÜİK’in 2022 en son bitirilen okul verilerini Basit Mütekabiliyet analiz yöntemiyle çözümleyerek mahallelerde istatiksel açıdan anlamlı yoğunluk sergileyen eğitim durumu profillerini gösterir. Bu haritalar lise ve dengi eğitim kurumlarının tamamlanmış olması beklenen 21 yaş ve ortaokul ve dengi eğitim kurumlarının tamamlanmış olması beklenen 15 yaş nüfus için ayrı ayrı hazırlandı. Haritalar İstanbul için toplam nüfus üzerinden yapılan analizlerle hazırlandı. Fatih ve Sultanbeyli ilçeleri için cinsiyete göre ayrıştırılmış haritalar da üretildi. Bu haritalar “İstanbul’da 21 yaş nüfusta hangi mahallelerde “Lise ve dengi meslek okulu” mezunlarının oranı il geneline göre daha baskın?”, “Fatih ilçesinde hangi mahallelerde 21 yaş kadın nüfusun eğitim düzeyi ilçe ortalamasına göre daha düşük?”, “Sultanbeyli ilçesinde hangi mahallelerde 15 yaş oğlan çocuk nüfusta bir okul bitirmeyenlerin oranı daha baskın?” gibi sorulara cevap verir.
İstanbul geneli için, MEB’in web sitesinde yer alan okulların 2022/2023 öğretim yılına ait verileri üzerinden Kümeleme Analizi yöntemiyle okul öncesi, ilkokul, ortaokul ve liselerde derslik ve öğretmen başına çocuk sayısı analizleri yapıldı. Lejand kategorileri Kümeleme Analizinde ortaya çıkan derslik ve öğretmen başına çocuk sayılarını gösterir. Bu haritalar “İstanbul’da hangi mahallelerin 1 km çevresinde daha az sayıda anaokulu var?”, “İstanbul’da hangi mahallelerdeki ilkokullarda öğretmen başına düşen öğrenci sayısı daha yüksek?”, “İstanbul’da hangi mahallelerdeki liselerde derslik başına düşen öğrenci sayısı daha yüksek?” gibi sorulara cevap verir.
Fatih ve Sultanbeyli ilçeleri için hazırlanan bu haritalar nüfusun ekonomik durumu ve yaş profili hakkında fikir vermeyi amaçlıyor. Ancak TÜİK tarafından mahalle ölçeğinde gelir verisi toplanmadığı ve mahalle bazında güvenilir herhangi bir kaynaktan elde edilebilen gelir verisi olmadığı için ilçe belediyelerinin kendi web siteleri üzerinden yayınladıkları sokak rayiç bedelleri verisi gelir değişkeni yerine temsili değişken olarak kullanıldı. Her mahalle için ortalama sokak rayiç bedelleri hesaplandıktan sonra mahalleler nüfuslarıyla ağırlıklandırılarak bu değerlere göre gruplandı. Yaş grupları haritaları ile rayiç bedel grupları haritaları üst üste getirilerek sentez haritalar oluşturuldu. Bu haritalar “Fatih ilçesinde ekonomik açıdan en dezavantajlı hangi mahallelerde çocuk nüfus daha yüksek?”, “Sultanbeyli ilçesinde ekonomik açıdan avantajlı hangi mahallelerde 35-55 yaş erişkin nüfus daha belirgin?” gibi sorulara cevap verir.
Web sitesindeki haritalarda ayrıca İstanbul genelinde farklı kademe ve türlerdeki eğitim-öğretim kurumları ile Fatih ve Sultanbeyli ilçelerinde çocuklara yönelik diğer kamu hizmet birimleri de yer alıyor. Her bir kurum ve hizmet, haritada bulunduğu adres üzerinde pin şeklindeki ikonlarla işaretlendi ve bu ikonlar kurum türlerine göre renklendirildi. Her bir pin ikonunun ne anlama geldiğini açıklayan lejand ise harita ekranının en altında yer alıyor. Harita ekranında “Okullar” ve “Diğer Hizmetler” başlıklarından bu pinleri açıp kapatabilirsiniz, bu işaretlerin hepsini bir arada görüntüleyebileceğiniz gibi yalnızca belirli kurumları (yalnızca ortaöğretim kurumları vb.) görmek için harita ekranında yer alan filtreleri kullanabilirsiniz. İlk filtre sayesinde resmî/özel okulları, ikinci filtre sayesinde farklı kademelerdeki okulları, üçüncü filtre sayesinde farklı türdeki okulları görüntüleyebilirsiniz. Okul ve hizmetleri gösteren bu ikonlar haritada belirli bir ölçekten sonra ve kümelenmiş bir şekilde açılıyor, yani birbirine yakın kurumlar büyük ikonlar altında gruplanıyor. Bu büyük ikonlara tıkladığınızda burada gruplanan okulların isimlerini görebilirsiniz. Haritada belirli bir alana yaklaştıkça gruplar daha çok ayrışıyor ve her bir kurumun ikonu kendi adresinde görünüyor. Bu kurumlara tıkladığınızda kurum hakkında açık adres, tür, bağlı bulunduğu kurum, derslik sayısı gibi bilgileri içeren künye ekranda beliriyor. Alansal haritaları ve hizmet birimlerini bir arada inceleyerek “İstanbul’da 21 yaş nüfusun eğitim düzeyinin daha düşük olduğu mahallelerde hangi türde ortaöğretim kurumları bulunuyor?”, “İstanbul’da 0-4 yaş çocuk nüfus oranı il ortalamasından yüksek olan mahallelerde erken çocukluk eğitimi veren resmî kurumların dağılımı nasıl?”, “Fatih ilçesinde ekonomik düzeyin en düşük, çocuk nüfusunda en yüksek olduğu mahallelerde çocuk merkezleri, kütüphaneler gibi çocukların bütünsel gelişimini destekleyen kamu hizmetleri bulunuyor mu?” gibi sorgulamalar yapabilirsiniz. Soruları çalışma alanınıza göre çeşitlendirebilirsiniz.